Ανατέμνοντας τον "ευφυή σχεδιασμό".

Ανατέμνοντας τον «ευφυή σχεδιασμό»
(στη ροή του ιστορικού χρόνου)

Ανέκαθεν ο άνθρωπος, ο αποκομμένος και άγευστος από την Αλήθεια της Χριστιανικής Πίστης, αναμετριόταν σκληρά με τη ζωή και το θάνατό του. Δεν μπορούσε δηλαδή εύκολα να χωρέσει η λογική του κάποιο ουσιώδες και ενδελεχές νόημα της ύπαρξής του, καθώς αυτή εξαντλούνταν σε μια φυσική διαδικασία αναπαραγωγής – ανάπτυξης και φθίσης, ταυτιζόμενη σχεδόν με τα υπόλοιπα άλογα ζώα. Έστεκε αμήχανος μπροστά σε ερωτήματα υπαρξιακά, που δεν είχε την τόλμη ούτε να τα εκφράσει, αλλά ίσως ούτε και επέτρεπε να διατυπωθούν μέσα του και να διεκδικήσουν μια απάντηση. Π.χ. Γιατί να ερχόμαστε στον κόσμο ως μοναδικά και ανεπανάληπτα όντα, σε συγκεκριμένες χωροχρονικές συντεταγμένες, σε έναν πλανήτη ιδανικά συμβατό με εμάς, και να αποδυόμαστε στο έμφυτο άθλημα της επιβίωσης, με άδηλη πάντοτε την ημερομηνία λήξης του επίγειου ταξιδιού μας;
Ούτε πάλι το αίνιγμα του θανάτου μπορούσε να λυθεί ριζικά με απλές βιολογικές … εξισώσεις του τύπου: «ό,τι γεννιέται πεθαίνει» ή με την ακόμα πιο προσβλητική για τον συνειδητό νου μας απλούστευση: «γιατί να μ’ ενδιαφέρει τι θα γίνει όταν πεθάνω περισσότερο από το πού ήμουν πριν γεννηθώ…», δηλ. από το τίποτε ερχόμαστε και στο μηδέν οδεύουμε(!) Κι όμως άκουγες, και ακόμη και σήμερα ακούς, από ορισμένους «ορκισμένους» λογικοκράτες τα παραπάνω επιχειρήματα, που από μόνα τους προδίδουν κατάφωρα την ευτέλεια και την αδυναμία τους να στηρίξουν το βάρος του υπαρξιακού μας νοήματος.
Όταν, στα Νεότερα Χρόνια, η Επιστήμη χάραξε και επισημοποίησε τις Γενικές Αρχές της, φορώντας κυρίως τον Αναγεννησιακό της μανδύα, τότε προσέφερε ένα πολυπόθητο «άλλοθι» στους ποικιλώνυμους αγνωστικιστές, οι οποίοι γαντζώθηκαν από τη «σωσίβια λέμβο» του Ορθολογισμού, που απλόχερα και με τον «αέρα» του Ανθρωπισμού τους παρείχε πλέον η Επιστήμη. Έτσι, από τον αθεϊσμό των Εγκυκλοπαιδιστών έως τη μηδενιστική Φιλοσοφία του Νίτσε και από την εξελικτική θεωρία του Δαρβίνου έως την απολυτοποίηση του Θετικισμού από τη σύγχρονη Διανόηση, δημιουργήθηκε το ψευδαισθητικό έρεισμα της Επιστημονικής Λογικής, σύμφωνα με το οποίο είναι παράλογο και ασύμφορο να πιστεύουμε σε κάτι που ξεπερνά την αντίληψη του νου μας και διαφεύγει από τη γνωστική εμπειρία της Λογικής.
Αυτό το επιστημονικά οριοθετημένο θέσφατο υπήρξε επί σειρά δεκαετιών καταφύγιο της αρνησίθεης Δυτικής σκέψης, που οχυρώθηκε πίσω από το ανοχύρωτο ερώτημα: Αφού ακόμη και ειδικοί επιστήμονες αποφαίνονται περί της αδυναμίας του ανθρώπινου μυαλού να αποδείξει την ύπαρξη του Θεού και εφόσον η απαρέγκλιτη Λογική είναι η πρώτη ύλη της Επιστήμης, γιατί να μετεωριζόμαστε σε μάταια μεταφυσικά νεφελώματα αναζητώντας δημιουργούς και θεότητες πίσω από το Σύμπαν;
Στο διάβα όμως της ιστορίας τα ορθολογιστικά ερείσματα της Επιστήμης άρχισαν να κλονίζονται. Η θεωρία της εξέλιξης – ως προς τις μεταφυσικές της συνεκφορές – είχε ημερομηνία λήξεως, όταν απομυθοποιήθηκε ο συσχετισμός της εξέλιξης των ειδών με την προϋποτιθέμενη απουσία ενός πρωταίτιου Δημιουργού. Αλλά ακόμη περισσότερο ο επιστημονικός ορθολογισμός βλήθηκε εκ των έσω, όταν συνεπείς στη λογική τους αλλά και στην υπαρξιακή αλήθεια Επιστήμονες διακήρυξαν ότι η εκ γενετής προφανώς αδυναμία του ανθρώπου να κατανοήσει το σύμπαν δεν συνεπάγεται την απουσία ενός ιθύνοντος Νου, «ουκ εκ του κόσμου τούτου», που το δημιούργησε και το κυβερνά. Πάντα οι τύποι των Μαθηματικών και της Φυσικής έφθαναν σε ένα αδιέξοδο, που καμία παρατήρηση και κανένα πείραμα δεν μπορούσε να εκλογικεύσει. Εκεί, δίπλα στο «σωματίδιο του Θεού» (Einstein) και στην «Ανθρωπική αρχή» (Fred Hoyle και S. Hawking), γεννήθηκαν τα πρώτα σπέρματα της πολύτιμης συνειδητοποίησης για την περατότητα της διάνοιάς μας και ταυτόχρονα δόθηκαν τα πρώτα εναύσματα για την υποψία ενός υπέρλογου Θεού.
Γράφει ο S. Hawking: «Τα πάντα στο Σύμπαν φαίνεται πως έχουν ρυθμιστεί με πολύ λεπτή ακρίβεια ώστε να κάνουν δυνατή την ύπαρξη ζωής και αυτό ακριβώς θα μπορούσε να θεωρηθεί ως απόδειξη ενός Θεϊκού σκοπού στην δημιουργία και στην επιλογή των νόμων της φύσεως».
Ο Freeman Dyson του Princeton λέει: «Η τελειότητα του Φυσικού Κόσμου προϋποθέτει ότι το Σύμπαν γνώριζε πως θα έλθουμε».
Και ο μεγάλος Blaise Pascal (μοναδικής ευφυΐας Γάλλος μαθηματικός, φυσικός και φιλόσοφος) επισημαίνει: «Η αλαζονεία είναι αυτή που μας κάνει ά-θεους. Για να πιστέψουμε στο Θεό δε λείπουν αποδείξεις από τον κόσμο μας, αλλά καθαρότητα καρδιάς».
Αφού λοιπόν τον ίδιο τον Κόσμο που μας περιβάλλει αδυνατούμε να τον χωρέσουμε στο μυαλό μας, πώς έχουμε την αξίωση να προσλάβουμε διανοητικά την αυτονόητη δημιουργική αιτία του παντός, το Θεό της Κτίσης, του Οποίου αποτελούμε πλάσματα; Ίσως η πιο λογική αλήθεια για τη σχετικότητα του ανθρώπου αναφορικά με το απόλυτο του Δημιουργού Θεού θα μπορούσε να διατυπωθεί ως εξής:
«Δεν υπάρχει τίποτε πιο κατανοητό στον Άνθρωπο από το ακατάληπτο του Θεού».

Στην Αμερική, στη γη της επαγγελίας των Ευρωπαίων αποίκων του 16ου αι., καθώς συνυφάνθηκε ο οικονομικός ανταγωνισμός με την αλαζονεία της εξουσίας, γρήγορα εξατμίσθηκε η θρησκευτική πίστη του καθολικισμού, που έφεραν μαζί τους και διέδωσαν με ιμπεριαλιστικά κίνητρα οι Δυτικο-ευρωπαίοι ιεραπόστολοι. Έτσι φτάνουμε σε μια Αμερική του 20ου αι., που ο Χριστιανισμός εκφράζεται στους περισσότερους πολίτες ως τυπολατρικό έθος ή στην καλύτερη περίπτωση ως κοινωνική συνθήκη, άρρηκτα συνδεδεμένη συνήθως με τη δόξα του «Αμερικανικού ονείρου». Ωστόσο πληθαίνουν οι θρησκευτικοί αντιρρησίες. Πολλοί πρόθυμα αποκαθήλωσαν το συντηρητισμό του καθολικισμού και ασπάστηκαν την ανεξαρτησία της πραγματιστικής επιστημονικής λογικής. Άλλοι ρέπουν ολοένα και περισσότερο σε αποκρυφιστικές Ανατολικές δοξασίες, επιδιώκοντας βέβαια να διασώσουν στο «πιστεύω» τους τον κυριαρχικό ρόλο της διάνοιας, όπως στη Σαϊεντολογία. Παντού και πάντοτε το ίδιο κενό, η ίδια υπαρξιακή ουτοπία…
Και τώρα… τις τελευταίες δεκαετίες η Αμερική της παντοδυναμίας, η Ήπειρος του Πλανητάρχη, το λίκνο της παγκοσμιοποίησης, η χώρα της εξιδανικευμένης νόησης και της ευδαιμονίας του ισχυρού, η γενέτειρα του “Superman” και του “Universal Soldier” αρχίζει να αναθεωρεί την αποθέωση της επιστημονικής αλήθειας. Αυξάνονται – σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα – οι Αμερικανοί που ασπάζονται τη θεωρία του «Ευφυούς Σχεδιασμού». Σύμφωνα με αυτήν τα βιολογικά συστήματα και τα συμπαντικά φαινόμενα είναι τόσο πολύπλοκα, ώστε είναι αδύνατον να δημιουργήθηκαν αυθόρμητα – πρέπει δηλαδή να έχουν σχεδιαστεί από κάποια ευφυή δύναμη. Μόνο που ο «Ευφυής Σχεδιασμός» - σε αντίθεση με τον «Δημιουργισμό» - διστάζει (αρνείται να κατονομάσει αυτή την ευφυή δύναμη. Μήπως έφθασε λοιπόν σε ένα τέλμα η ειδωλοποίηση του επιστημονικού απολύτου; Το σίγουρο είναι ότι κρίνεται ολοένα και πιο αναποτελεσματική η πολυδιάστατη και πολυπρισματική Γνώση – ως αυτοσκοπός – να υπηρετήσει ένα βαθύτερο νόημα ζωής. Ούτε καν την επίγεια ευτυχία δεν μπορεί πλέον να επαγγελθεί.
Έτσι ο Δυτικός νους και ο μειονεκτικότερος σε πολιτισμική ωριμότητα Αμερικανικός σπεύδει να ομολογήσει αφ’ ενός την ανεπάρκεια του επιστημονικού ορθού λόγου, αφ’ ετέρου όμως στέκεται μουδιασμένος ενώπιον της Αποκάλυψης του Θεού Λόγου. Του φαίνεται τεράστιο το άλμα από την ατομοκεντρικότητα του Ανθρωπισμού στην κένωση της Θεϊκής Αγάπης. Αυτό απαιτεί αυτό-παράδοση της λογικής στο υπέρλογο του Θεού και ασφαλώς κάτι τέτοιο προϋποθέτει αυθυπέρβαση, όταν οι προηγούμενοι αιώνες έθρεψαν και γιγάντωσαν την αυτοδυναμία της ανθρώπινης διάνοιας.
Είναι ωστόσο ενθαρρυντικό έστω και αυτό το βήμα, που δυστυχώς βιάστηκαν να το καπηλευτούν ψυχοδιαγνωστικές έρευνες από επιστήμονες, που μάλλον νιώθουν να χάνουν το έδαφος της διανοητικής επικυριαρχίας τους. Διαπιστώνουν έντρομοι ότι πολλοί «πιστοί» τους, δραπετεύουν πλέον προς τον υπαρξιακό προβληματισμό, είτε καταδυόμενοι στα ενδότερα του ψυχισμού τους είτε στρέφοντας το βλέμμα τους σε μια πέραν του επίγειου κόσμου Παρουσία. Έτσι διατυπώνουν με περίσσιο στόμφο τα πορίσματα της έρευνάς τους:
«Ο φόβος του θανάτου είναι αυτός που ευθύνεται για τη στροφή προς τον Ευφυή Σχεδιασμό και όχι κάποια βαθύτερη αναζήτηση και παραδοχή του Θεού. Διότι (συνεχίζει η ερευνήτρια) όταν το δείγμα του πειράματος κλήθηκε να μελετήσει ένα άρθρο του αστρονόμου Carl Edward Sagan με θέμα το νατουραλισμό (δηλ. την άποψη ότι η ζωή έχει νόημα ακόμα κι αν δεν υπάρχει δημιουργός και σχέδιο) η ροπή προς τον Ευφυή Σχεδιασμό έδειξε να μειώνεται.» (Η έρευνα ανήκει στην Jessica Tracy επικεφαλής της σχετικής μελέτης στο Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας).
Ακόμα και τα παρήγορα σημάδια ανάκαμψης από το στείρο και ναρκισσιστικό επιστημονισμό θέλουν κάποιοι να τα σκορπίσουν… Γιατί τους ενοχλεί άραγε τόσο η «άβολη αλήθεια» όσων τους αμφισβητούν;
Ο Ευφυής Σχεδιασμός θεωρώ ότι εκφράζει έναν γνωστικά απεγνωσμένο, αλλά διακαή πόθο να αγγίξουμε το άπειρο του Θεού, τη στιγμή που συνειδητοποιούμε την οριοθετημένη σχετικότητά μας. Και ως εκ τούτου θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένα μεταβατικό στάδιο προς την ανακάλυψη – εγκόλπωση της Αλήθειας του Θεού. Μου θυμίζει ένα παρόμοιο ιστορικό πέρασμα, από την αντίστροφη όψη του. Όπως τότε η λατρεία του «Υπέρτατου Όντος», που θέσπισε ο Ροβεσπιέρος, ήταν το μετακύλισμα από τη δυναστευτική θρησκοληψία του Παπισμού στο λαϊκό – άθεο Έθνος της μετεπαναστατικής Γαλλίας, έτσι και ο Ευφυής Σχεδιασμός ενδέχεται να γίνει η γέφυρα ανάμεσα στον ουτοπικό ορθολογισμό της Επιστήμης και στη βίωση της υπερβατής Πίστης στο Θεάνθρωπο Δημιουργό.
Κανείς αναμφίβολα δεν μπορεί να αποφανθεί δογματικά για τα κίνητρα που αναζωπυρώνουν τον Ευφυή Σχεδιασμό στο Δυτικό κόσμο. Σίγουρο όμως είναι ότι ο Κύριος, «ὁ ἐτάζων καρδίαν καί νεφρούς», είναι έτοιμος να ανοίξει τη θύρα της Αγάπης Του σε όλους όσους την κρούουν, έστω κι αν ενίοτε το κάνουν λίγο αδέξια και διστακτικά. Γιατί νομίζω πως λίγο αν διευρύνουμε, με την πνευματική μας «λογική», το σημαινόμενο του Ευφυούς Σχεδιασμού, τότε θα λάμψει εμπρός μας και εντός μας το Φως της πάνσοφης Πρόνοιας ενός Πατέρα Δημιουργού.

Λουκάς Κασιάρας

Πολὺ ὡραῖο! Εὐχαριστοῦμε Λουκᾶ!

Διατηρώ επιφυλάξεις για το πόσο μπορεί να πετύχει η προσπάθεια του Ευφυούς Σχεδιασμού. Πρώτα, να παρατηρήσω ότι το κυρίαρχο δόγμα στις ΗΠΑ δεν ήταν ποτέ ο Καθολικισμός, αλλά οι διάφοροι κλάδοι του Προτεσταντισμού που είχαν απορριφθεί ακόμη και από την Ευρώπη ως ακραίοι. Αυτό έχει μεγάλη σημασία, γιατί δημιουργεί μια νοοτροπία που σε εμάς τους Ευρωπαίους είναι σε μεγάλο βαθμό ακατανόητη. Για τους Αμερικανούς πολλά θέματα είναι άσπρο ή μαύρο. Ή είμαι πιστός ή δεν είμαι. Είμαι καλός ή κακός. Γι' αυτο υπάρχουν πολλοί φονταμενταλιστές που δεν δέχονται συζήτηση σε θέματα πίστεως. Έχουν χτίσει την πνευματική ( τους ζωή πάνω σε μια ψεύτικη, αλλά βολική βεβαιότητα.
Συμφωνώ ότι οι άθεοι επιστήμονες κάνουν σοβαρό λάθος αποκλείοντας εξ αρχής την ύπαρξη του Θεού, αλλά είναι επίσης λάθος η προσαρμογή «με το ζόρι» των επιστημονικών παρατηρήσεων στην ερμηνεία που μπορεί να δώσει καθένας στην Αγ. Γραφή. Μου άρεσε η παρατήρηση ότι ο Θεός είναι ακατανόητος. Υπάρχουν πολλά που δεν ξέρουμε και που ίσως ο Θεός δεν θέλει να μας αποκαλύψει ακόμα. Καλό είναι να ακούγεται και από τις δύο πλευρές καμιά φορά το «δεν ξέρω» αντί να έχουμε έτοιμες απαντήσεις για τα πάντα.
Οψόμεθα ...